ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน
สภาพธรรมทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้วไม่ดับไม่มี ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา คำว่า อนัตตาไม่ได้หมายความว่า ไม่มี มี แต่ว่าสภาพธรรมทั้งหลายไม่อยู่ภายใต้อำนาจบังคับบัญชาของใคร เช่น จิตเห็น จิตได้ยิน จิตรู้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตรู้กระทบสัมผัสทางกาย เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว จิตคิดนึก จิตเหล่านี้เป็นวิบากจิตหรือเป็นผลของกรรมที่ได้กระทำแล้ว เมื่อมีเหตุปัจจัยพร้อมแล้วที่จะส่งผล ย่อมทำให้เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา ได้ยินเสียงที่ปรากฏทางหู ได้กลิ่นสิ่งที่ปรากฏทางจมูก ได้ลิ้มรสสิ่งที่ปรากฏทางลิ้น ได้กระทบสัมผัสสิ่งที่ปรากฏทางกาย
จิตเกิดดับสืบต่ออย่างรวดเร็วมาก ไม่สามารถรู้ได้ด้วยตาเนื้อ ต้องรู้ได้ด้วยปัญญา เพราะเหตุว่าจิตเป็นนามธรรม เป็นธาตุรู้ สิ่งที่เกิดขึ้นทางตา ทำให้ดูเหมือนว่ามีผู้คนอยู่ร่วมกันในโลกนี้มากมาย แต่ถ้าปัญญาประจักษ์ชัดในลักษณะของธาตุรู้ ซึ่งเป็นสภาพรู้ เช่น เห็นเกิดขึ้นทำกิจเห็นสิ่งที่ปรากฏในขณะนั้น จะรู้ได้ว่า ชั่วขณะนั้นเป็นเพียงการเห็นเท่านั้น เป็นเฉพาะโลกของการเห็น ซึ่งไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่วัตถุสิ่งต่าง ๆ เพราะขณะนั้นเพียงเห็น ยังไม่ได้นึกถึงรูปร่างสัณฐานและเรื่องราวใด ๆ ของสิ่งที่เห็น
เพราะฉะนั้น การที่จะเห็นสภาพธรรมตามความเป็นจริงได้ ก็ด้วยปัญญาเท่านั้น ปัญญาคือความเข้าใจถูกต้องว่า ขณะที่คิดว่าเป็นโลก เป็นสัตว์ เป็นคน เป็นสิ่งของต่าง ๆ นั้น เป็นชั่วขณะที่จิตคิดนึกเรื่องสิ่งที่ปรากฏให้เห็น แต่ขณะที่กำลังเห็นเป็นอีกขณะหนึ่ง ไม่ใช่ขณะที่กำลังคิดนึกเรื่องสิ่งที่ปรากฏ
แต่ที่จะเข้าใจโลกได้จริง ๆ นั้น ต้องรู้ว่าสภาพธรรมปรากฏเพียงแต่ละขณะจิตเท่านั้น แต่เพราะการเกิดดับสืบต่อกันอย่างรวดเร็วมาก จึงทำให้ปรากฏเป็นโลกที่เสมือนไม่แตกสลาย เป็นโลกซึ่งปรากฏเสมือนยั่งยืน มีสัตว์ บุคคล วัตถุสิ่งของมากมาย แต่ตามตวามเป็นจริงแล้ว โลกขณะหนึ่ง ๆ ก็คือ การเกิดขึ้นของจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ เพียงชั่วขณะเดียว แล้วก็ดับไป
นามธรรมและรูปธรรมเกิดขึ้นและดับไปเพราะเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร เพราะเหตุว่านามธรรมและรูปธรรมไม่เที่ยง เกิดดับสืบต่อทุกขณะ จึงเป็นปัจจัยให้เกิดทุกข์ แม้ความทุกข์ก็ไม่เที่ยง ไม่อยู่ภายใต้อำนาจบังคับบัญชาของใคร แต่ละขณะถ้ารู้ในความเป็นไปของสภาพธรรม ว่าไม่ใช่เรา ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด เราก็จะมีความมั่นคงในความเป็นอนัตตา มีความมั่นคงในความเป็นธรรมะ มีความเข้าใจถูกว่า สภาพธรรมทั้งหมดในขณะนี้ไม่ใช่เรา แต่เป็นเพียงสิ่งที่มีจริง ๆ ซึ่งมีปัจจัยเกิดขึ้น
ขออนุโมทนาในกุศลจิตและขออุทิศส่วนกุศลให้แก่สรรพสัตว์
...................................................
