มหาภูตรูป เป็นรูปที่เป็นใหญ่เป็นประธาน มี ๔ รูป ได้แก่
ปฐวี (ธาตุดิน) เป็นรูปที่มีลักษณะอ่อนหรือแข็ง ๑ รูป
อาโป (ธาตุน้ำ) เป็นรูปที่มีลักษณะเอิบอาบหรือเกาะกุม ๑ รูป
เตโช (ธาตุไฟ) เป็นรูปที่มีลักษณะร้อนหรือเย็น ๑ รูป
วาโย (ธาตุลม) เป็นรูปที่มีลักษณะไหวหรือตึง ๑ รูป
มหาภูตรูป ๔ เป็นปัจจัย โดยเป็นที่อาศัยเกิดของรูปอีก ๔ รูปในกลาปเดียวกัน มหาภูตรูป ๔ นี้ไม่แยกกันเลย ต่างอาศัยกันเกิดพร้อมกันและดับพร้อมกันอย่างรวดเร็ว กลุ่มรูปที่เกิดร่วมกับมหาภูตรูปในกลาปเดียววกัน คือ อุปาทายรูป (รูปที่อาศัยมหาภูตรูปเกิด) ได้แก่
วัณโณ (แสงสี) เป็นรูปที่ปรากฏทางตา ๑ รูป
คันโธ (กลิ่น) เป็นรูปที่ปรากฏทางจมูก ๑ รูป
รโส (รส) เป็นรูปที่ปรากฏทางลิ้น ๑ รูป
โอชา (อาหาร) เป็นรูปที่เป็นปัจจัยให้เกิดรูป ๑ รูป
แม้ว่าอุปาทายรูปจะเกิดพร้อมกับมหาภูตรูปในกลาปเดียวกัน แต่อุปาทายรูปก็ไม่ได้เป็นปัจจัยให้มหาภูตรูปเกิด ฉะนั้น มหาภูตรูป ๔ จึงเกิดพร้อมกับอุปาทายรูป โดยมหาภูตรูปเป็นปัจจัย คือ เป็นที่อาศัยของอุปาทายรูป และอุปาทายรูปเกิดพร้อมกับมหาภูตรูปโดยอาศัยมหาภูตรูป แต่ไม่ได้เป็นปัจจัยให้มหาภูตรูปเกิด
..........................
